Dziecko, dotychczas karmione na kolanach, dorasta na tyle, ze moze jesc samo przy stole

Uczy się, więc ona wykonywania określonych czynności umożliwiających jej wyglądanie przez okienko (por. H. F. Harlew, 1954, s. 46). Weźmy inny przykład. Dziecko, dotychczas karmione na kolanach, dorasta na tyle, że może jeść samo przy stole. Rodzice zajmują się własnym jedzeniem. Dziecko pozostawione samo sobie w sytuacji, w której zawsze było przedmiotem wyłącznej uwagi otoczenia – zaczyna kaprysić. Wystarczy teraz, aby rodzice zajęli się znowu jego karmieniem, aby wytworzył się u dziecka związek warunkowy między jego kapryszeniem a skupieniem na sobie uwagi rodziców. W ten sposób kapryszenie jest nagradzane, a grzeczność karana. Jak przekonamy się o tym w rozdziale poświęconym potrzebie kontaktu emocjonalnego, kapryszenie, a nawet odmawianie przyjmowania pokarmu może stać się jednym z wyuczonych indywidualnych sposobów zaspokajania tej potrzeby. Taką drogą w zależności od środowiska i własnych cech osobnika może formować się indywidualny repertuar sposobów zaspokajania potrzeb. Sprawą niezwykle istotną dla omawianego zagadnienia jest fakt, że sposoby zaspokajania potrzeb same mogą stać się potrzebami. Na przykład zbieranie książek, mające początkowo zaspokoić jedną z potrzeb orientacyjnych, może stać się potrzebą samą dla siebie, przeradzając się w bibliofilstwo, a dążenie do zwrócenia uwagi na siebie może przejść np. w społecznikostwo. W trakcie procesu indywidualizacji tworzą się, więc na podłożu zaspokajania potrzeb powszechnych nowe potrzeby – indywidualne, których wyliczyć nie sposób, ale które, powodują, że np. bez uprawiania takiej to a takiej konkretnej czynności lub bez zaistnienia takich to a takich konkretnych warunków osobnik nie może normalnie funkcjonować. Podstawę tego rodzaju potrzeb stanowi niewątpliwie mechanizm stereotypu dynamicznego, (por. A. Lewicki, 1960, IS. 193). Problem potrzeb indywidualnych zostaje w tym miejscu jedynie zaznaczony, a szersze jego omówienie- wymaga odrębnej pracy, gdzie znalazłby on miejsce łącznie z potrzebami chorobowymi i z potrzebami nałogowymi. Wracając do problemu procesu indywidualizacji sposobów zaspokajania potrzeb (będziemy w dalszej części pracy używać prostszego sformułowania indywidualizacja potrzeb), omówimy 3 czynniki decydujące o przebiegu procesu indywidualizacji. Są nimi: konkretyzacja, mentalizacja i socjalizacja. Konkretyzacja sposobów zaspokajania potrzeb polega na tym, że każda potrzeba zaspokajana jest w określony sposób i że ilość tych sposobów jest ograniczana coraz bardziej, w miarę jak gotowość do posługiwania się jednymi sposobami, jako nieefektywnymi lub szkodliwymi będzie wygaszana, a gotowość do korzystania z innych wzmacniana [patrz też: odpornosc humoralna, młody zielony jęczmień allegro, ibuprom max ulotka ]